**संगमनेर मध्ये पूर्वी पुरूषच ओढत होते हनुमानाचा रथ ;

*संगमनेर मध्ये पूर्वी पुरूषच ओढत होते हनुमानाचा रथ ; 96 वर्षां पासून महिला ओढतात रथ ; 120 वर्षां पासून सुरू आहे विजय रथोत्सवाची परंपरा ; रथोत्सवाला करावा लागला विविध अडचणींचा सामना; रथासह उत्सवाचे पावित्र्य जपण्यासाठी शहरवासीयां समोर आहे मोठे आव्हान**

*संगमनेर भारत रेघाटे*

1) महाराष्ट्रातील अहिल्यानगर जिल्ह्यात संगमनेर शहराचा धार्मिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक वारसा फार जुना आहे. आपला भारत देश इंग्रजांच्या गुलामगिरीत अडकला होता, तेव्हा युवा वर्गापासून ते वृद्धांपर्यंत आणि महिलांनीही या देशाला स्वातंत्र मिळवून देण्यासाठी आपल्या प्राणांची आहुती दिली. यातील काही आठवणी इतिहासाच्या पानात कोरल्या गेल्या, तर काही काळाच्या ओघात नष्ट झाल्या तर काही गौरवशालीही झाल्यात.

2) पुण्यात महात्मा जोतिबा फुले, बाळ गंगाधर टिळकांनी ज्या प्रमाणे सार्वजनिक गणेशोत्सव आणि छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या जयंतीचा आरंभ केला. समाजातील लोकांना इंग्रजांविरुद्ध संघटित करण्यासाठी या परंपरेचा जागर तेवत ठेवला. तसाच जागर संगमनेर मध्येही काही लोकांनी महाबली हनुमान जयंतीला रथोत्सवातून स्वातंत्रेसह धार्मिक परंपरेचा पाया घातला. परंतु स्वातंत्र्याचा हा पाया खिळखिळा करण्याचे काम इंग्रज सरकारने केले.

3) संगमनेरचा रथोत्सव हा इंग्रजांच्या जुलमी सत्तेच्या विरोधातील बुलंद आवाज होता. या रथोत्सवास अनेकदा खंडित करण्याचा प्रयत्नही केला गेला, मात्र संगमनेरच्या काही रणरागिणी महिलांनी इंग्रज अधिकार्‍यांना कडाडून विरोध करून या रथोत्सवाची कमान स्वत:च्या हातात घेतली ती भू- मातेच्या स्वाभिमाना साठीच. अन सुरू झाली विजय रथोत्सवाची परंपरा. आजही ती तेवढ्याच ताकदीने सुरू आहे. आणि राहणार आहे यात शंका नाही.

4) संगमनेर शहरात खळखळ वाहणा-या प्रवरा, म्हाळुंगी, नाटकी, म्हानुटी, आढळा या नद्या वाहत होत्या. अमृतवाहिणी प्रवरा संगमावर दिमाखात वसलेले अनेक मंदिरे आहेत. जणूकाही एक प्रकारे 'मंदिरांचे गाव' म्हणूनच अशी ख्याती या गावास आहे. चंद्रशेखर चौकातील प्रसिद्ध श्रीराम, हनुमान मंदिर आजही लोकांच्या आत्मिक, धार्मिक श्रद्धेचे केंद्र बनलेले आहे. गावातील लोक कोणताही शुभारंभ करण्यापूर्वी येथील पूज्य ग्राम देवतेचा आशीर्वाद हमखास घेतात.